امروزه بیشتر مردم جهان برای حمل و نقل و مسافرت از ماشين استفاده می‌کنند. برای اینکه ماشين بتواند حرکت کند قطعات زیادی دست به دست هم می‌دهند یکی از این قطعات که نقش بسیار حیاتی در خودرو دارد واتر پمپ است. اگر در پیشرانه ماشين، آب جریان نداشته باشد موتور به راحتی نمی‌تواند به کار خود ادامه دهد؛ زیرا پیشرانه جزو قطعاتی است که نبودش موجب خرابی موتور می‌شود. آب و محلول ضد یخی که دائما در موتور خودرو در جریان هستند، مانع از به جوش آمدن پیشرانه می‌شود که این کار توسط قطعه‌ای به نام واتر پمپ انجام می‌گیرد. واتر پمپ، آب را در اطراف موتور و سیلندر به حرکت در می‌آورد تا خنک شود برای این کار واتر پمپ آب داغ را به رادیاتور باز می‌گردند تا دمای آب در اثر برخورد با جریان هوا کاهش پیدا کند. موتور خودرو هنگام کار کردن دمایی بسیار بالایی حدود ۲۵۰۰ درجه تولید می‌کند که برای خودرو خطرناک است؛ از همین رو قطعه‌ای به نام واتر پمپ در خودرو تعبیه شده که می‌تواند دما را بین ۹۰ تا ۹۵ درجه سانتی‌گراد نگه دارد. همانطور که گفتیم واتر پمپ قطعه‌ای اصلی و مهم در خودرو محسوب می‌شود به خاطر همین اگر فرسوده و یا از کار بیفتد خودرو قابل به حرکت نخواهد بود؛ بنابراین لازم دیدیم شما کاربران را به طور دقیق با واتر پمپ آشنا کنیم پس در ادامه با ما همراه باشید.
آشنایی با واتر پمپ
در داخل موتور خودرو قطعات کوچکی وجود دارند که بیشتر مواقع نادیده گرفته می‌شوند؛ اما باید بدانید که همین قطعات کوچک با عملکرد ساده‌ای که دارند باعث می‌شوند همه چیز به درستی انجام گیرد، یکی از همین قطعات واتر پمپ است که روی سیلندر و کنارتسمه تایم قرار گرفته است. واتر پمپ جزو هزاران قطعه موجود در خودرو محسوب می‌شود که با عملکرد ساده‌ی خود در پیشرانه قرار می‌گیرد. واتر پمپ، آب و ضد یخ موجود در موتور را به حرکت در می‌آورد تا به کمک آن از جوش آوردن خودرو جلوگیری شود. هر گونه آسیب به واتر پمپ خسارات زیادی در قسمت سر سیلندر و واشر ایجاد خواهد کرد؛ همچنین مصرف سوخت نیز بالا خواهد رفت پس در صورت هر گونه آسیب به واتر پمپ بلافاصله اقدام به تعویض آن کنید.
واتر پمپ در خودرو نقشی همچون قلب انسان دارد در صورتی که به آن خون‌رسانی نشود با مشکل روبه‌رو شده و از کار خواهد افتاد. جریان آب در واتر پمپ توسط پره‌های داخلی که با نیروی کمکی کار می‌کنند انجام می‌گیرد، این مایع خنک کننده به موتور کمک می‌کند تا دما از ۲۵۰۰ درجه سانتی‌گراد به ۹۰ درجه سانتی‌گراد کاهش پیدا کند.
تسمه تایم موجب به حرکت درآمدن واتر پمپ می‌شود؛ از همین رو آب در پیشرانه به صورت دائم در جریان است و واتر پمپ تا زمانی که موتور خودرو روشن است به فعالیت خود ادامه خواهد داد. می‌توان گفت کار نکردن واتر پمپ حتی برای چند دقیقه صدمات جبران ناپذیری به خودرو وارد خواهد کرد. به طور خلاصه می‌توان گفت واتر پمپ، آب را در موتور، سیلندر و رادیاتور به جریان درمی‌آورد تا به شما در حفظ دمای مناسب خودرو کمک کند.
واتر پمپ در کجا قرار گرفته؟
واتر پمپ روی سیلندر و زیر تسمه تایم و داخل یک محفظه به نام هوزینگ واتر پمپ قرار گرفته است. در حقیقت این تسمه تایم است که واتر پمپ را به کار می‌اندازد تا بتواند دمای حاصل از سوختن بنزین را کنترل کرده و از دمای خیلی بالا به دمای پایین سوق دهد. در حالت کلی می‌توان گفت نزدیکی واتر پمپ به تسمه به خاطر این است که بتوان تعذیه و قدرت لازم برای حرکت را از تسمه تایم بگیرد.
انواع واتر پمپ
واتر پمپ‌ها را می‌توان در دو دسته مکانیکی و برقی دسته‌بندی کرد که در ادامه به بررسی هر کدام می‌پردازیم:
واتر پمپ مکانیکی
واتر پمپ مکانیکی در کنار سیلندر یا مقابل بلوک سیلندر نصب می‌شود. حرکت دورانی واتر پمپ موجب چرخش پروانه داخلی پمپ از طریق حرکت میل لنگ توسط تسمه تایم می‌شود. با افزایش دور موتور، آب نیز در داخل سیستم خنک کاری یا همان واتر پمپ افزایش پیدا می‌کند و باعث کاهش دمای موتور می‌شود.
واتر پمپ برقی
واتر پمپ برقی با واتر پمپ مکانیکی متفاوت است با این تفاوت که انرژی لازم برای حرکت، جهت گردش پروانه در واتر پمپ برقی از طریق جریان‌های الکتریکی صورت می‌گیرد و دیگر نیازی به تماس با تسمه تایم یا زنجیر تایم ندارند. از آنجایی که خودروهای دارای واتر پمپ برقی به صورت مکانیکی با موتور خودرو تماس ندارند، اتلاف انرژی و مصرف سوخت در این خودروها بسیار پایین است.
خودروهای هیبریدی و میکرو هیبریدی که دارای سیستم توربو شارژ هستند وجود واتر پمپ برقی بسیار حائز اهمیت است زیرا موجب کارکرد بهتر نیروی محرکه خودرو می‌شود. واتر پمپ برقی بعد از خاموش شدن خودرو به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ از همین رو باعث بالا رفتن عمر مفید موتور و توربو شارژ می‌شود.
واتر پمپ چه کاری انجام می‌دهد؟
شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که واتر پمپ در ماشین چه کاری انجام می‌دهد؟ در اصل واتر پمپ با عمکرد ساده خود نقش بسیار به مهمی در کارکرد بهتر خودرو ایفا می‌کند. وجود واتر پمپ در موتور خودرو تضمین می‌کند که مایع خنک کننده در داخل بلوک موتور، سر سیلندر، شیلنگ و رادیاتور در حال جریان است و دمای بهینه را برای خودرو حفظ می‌کند. در واقع کار واتر پمپ این است که مایع خنک کننده که در اطراف موتور در حال جریان است را از طریق شیلنگ‌هایی به رادیاتور ببرد. پره‌های رادیاتور که با هوای بیرون در تماس هستند منجر به خنک شدن جریان آب شده و مجدد به رادیاتور بر می‌گردند تا دمای موتر خودرو کاهش یابد. اگر پمپ آب بتواند کار خود را به درستی انجام دهد موتور در درجه حرارت ثابت و نرمال باقی خواهد ماند.
واتر پمپ در خودرو چه وظیفه‌ای را بر عهده دارد؟
واتر پمپ یا همان پمپ آب یکی از مهم‌ترين اجزا سیستم خنک کننده موتور به حساب می‌آید. به جریان در آوردن آب در اطراف موتور و سیلندر از وظایف واتر پمپ است؛ همچنین واتر پمپ ضد یخ و ضد جوش را به بخش‌های مختلف موتور خودرو می‌برد؛ سپس این مایعات واتر پمپ به رادیاتور فرستاده می‌شود تا خنک شوند و مجدد به موتور بازگردد.
پس به طور کلی نتیجه می‌گیریم واتر پمپ یا پمپ آب همواره کمک می‌کند تا خودرو در روزهای سرد دچار یخ‌زدگی نشود و در روزهای گرم هم حالت خنکی خود را حفظ کند؛ در نتیجه اگر واتر پمپ کار خود را به خوبی انجام دهد خودروی شما در دمایی مناسب و ثابت به کار خود ادامه خواهد داد ولی اگر به درستی کار نکند و در آن خرابی به وجود بیاید امکان آسیب دیدن موتور به حد قابل توجهی افزایش می‌یابد؛ به همین دلیل همیشه باید هوای واتر پمپ خودرویتان را داشته باشید.
واتر پمپ چقدر عمر می‌کند؟
برخی از قطعات خودرو با وجود اینکه کوچک هستند نقش بسیار مهمی را در خودرو ایفا می‌کنند. یکی از همین قطعات کوچک پمپ آب یا همان واتر پمپ است که در خنک کردن موتور نقش بسیار مهمی بر عهده دارد. ولی سؤال اینجاست که از واتر پمپ چقدر می‌توان انتظار کار کردن داشت؟ واتر پمپ به صورت پیوسته و مداوم کار می‌کند که موجب می‌شود موتور توانایی این را داشته باشد که حرارت بسيار زیاد ناشی از احتراق را تحمل کند. زمانی که موتور خودرو روشن است واتر پمپ کمک می‌کند آب و ضد یخ موجود در رادیاتور در داخل سیلندر و موتور به گردش در بیاید تا دمای موتور کاهش یابد.
بعد از اینکه مایع خنک کننده از موتور عبور کرد مجدد به رادیاتور بازگردانده می‌شود تا توسط پره‌های رادیاتور که با هوای بیرون در تماس هستند خنک شوند. هنگامی که درباره طول عمر واتر پمپ سخن گفته می‌شود باید گفت واتر پمپ عمر زیادی می‌کند اما بهتر است در هر بار تعویض تسمه تایم واتر پمپ را نیز عوض کنید. بهتر است بدانید که تسمه تایم، واتر پمپ را به راه می‌اندازد و نیز با اتصال به فولی سر واتر پمپ پروانه داخلی را به چرخش در می‌آورد.
عمر تسمه تایم در خودروهای مختلف متفاوت بوده به طوری که عمرشان بین ۶۰۰۰۰ تا ۹۰۰۰۰ متغیر است؛ پس به همین ترتیب به راحتی می‌توانید عمر واتر پمپ خودرو را محاسبه کنید. ممکن است واتر پمپ‌ها تا این میزان عمر نکنند ولی به دلیل اینکه خراب شدن زود هنگام واتر پمپ خسارات جبران ناپذیری به خودرو وارد می‌کند خودروسازان تمام تلاش خود را می‌کنند تا طول عمر واتر پمپ‌ها را بالا ببرند.
خراب شدن واتر پمپ چه عواقبی را در پی دارد؟
اگر در واتر پمپ مشکل فنی یا نشتی به وجود بیاید موجب افزایش دمای پیشرانه خواهد شد؛ همچنین وجود یک نقص فنی کوچک در واتر پمپ آن هم برای مدت زیادی موجب خواهد شد موتور خودرو آسیب جدی ببیند. واتر پمپ بیشتر مواقع از دو جهت دچار نقص فنی می‌شود، یکی قسمت آب‌بندی خودرو و دیگر پره‌های داخلی که کارشان به جریان انداختن آب و مایعات خنک‌کننده است.
در قسمت آب‌بندی واتر پمپ فیبر و فنر وجود دارد که در صورت خراب بودن موجب نفوذ آب به پشت واتر پمپ شده و بلبرینگ را خراب می‌کند. برای حل این مشکل در قسمت پشتی پمپ آب یک سوراخ کوچک ایجاد شده تا در صورت خراب شدن آب‌بندی، آب وارد شده به واتر پمپ از طریق آن خارج شود در چنین مواقعی راننده از وجود نقص در قطعه مطلع خواهد شد.
پیدا کردن عیب یا نقص فنی در واتر پمپ کار چندان سختی نیست به گونه‌ای که اگر زیر جلوبندی خودرو آثار آب یا ضد یخ مشاهده کردید به احتمال زیاد واتر پمپ یا واشر خودرو دچار مشکل شده است. برای اینکه بتوانید نشتی واتر پمپ خودرو را تشخیص دهید به شما توصیه می‌کنیم در هنگام شب این کار را انجام دهید.
چه عواملی سبب خراب شدن واتر پمپ می‌شوند؟
گرم‌ترین قسمت پیشرانه خودرو که به سر سیلندر نزدیک است به خاطر همیندر صورت خرابی واتر پمپ، واشر سر سیلندر بیشترین آسیب را خواهد دید. خودروهایی که واشر سر سیلندر سوزانده‌اند در زمان فروش موجب پایین رفتن قیمت خودرو خواهند شد پس دقت کنید که همواره واتر پمپ خودرو را سالم نگهدارید و اجازه ندهید خرابی آن موجب خرابی قطعات دیگر و کاهش قیمت خودرویتان شود.
یکی از اصلی‌ترین دلایل خراب شدن واتر پمپ فشار بیش از حد پدال گاز است تا موتور خودرو بسیار بالا برود؛ پس اگر با دور موتور بالا رانندگی می‌کنيد امکان اینکه واتر پمپ خودرو شما با مشکل مواجه شود زیاد است. شایع‌ترین دلیل خراب شدن واتر پمپ فرسودگی است که بعد از مدت زمان زیاد به وجود می‌آید. با فرسوده شدن واتر پمپ پره‌های آن از کار خواهد افتاد و دیگر عملکرد سابق را نخواهد داشت و در نتیجه نخواهد توانست آب را به خوبی به جریان بیندازد. از دیگر عواملی که موجب می‌شود این قطعه در خودرو خراب شود به عوامل زیر می‌توان اشاره کرد:
- یخ‌زدگی آب درون موتور
- زنگ‌زدگی پره‌های داخلی واتر پمپ
- وجود خوردگی در دنده و قسمت‌های دیگر
- عدم وجود ضد یخ در سیستم خنک کننده خودرو
در میان همه این دلایلی که گفتیم یخ‌زدگی آب درون موتور باعث شکسته شدن واتر پمپ خواهد شد.
چه علائمی نشان دهنده این است که واتر پمپ خراب شده است؟
از جمله علائمی که نشان می‌دهند واتر پمپ خراب شده و نیاز به تعمیر دارد به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
شنیدن سرو صدای زیاد از واتر پمپ
اگر همواره با سرعت بالا رانندگی می‌کنيد این کار موجب خواهد شد قرقره واتر پمپ شل شود و هنگام رانندگی سر و صدا ایجاد کند. پس اگر صدایی شبیه به ناله را شنیدید نشان دهنده این است که واتر پمپ خراب یا فرسوده شده است. در صورت مواجه شدن با چنین مسئله‌ای حتما به یک تعمیرکار مراجعه کنید تا به بخش‌های دیگر خودرو آسیب وارد نکند.
خروج بخار از داخل موتور
واتر پمپ وظیفه خنک سازی موتور خودرو را بر عهده دارد اما زمانی که این قطعه دچار خرابی یا نقص فنی می‌شود دمای موتور بالا رفته و از آن بخار خارج می‌شود. بخار از زیر کاپوت ماشین خارج می‌شود پس در صورت دیدن آن بلافاصله خودرو را پارک کرده و از خودرو پیاده شوید؛ سپس به سراغ یک تعمیرکار بروید تا مشکل را حل کند.
نشتی مایع خنک کننده
نشتی مایع خنک کننده زمانی اتفاق می‌افتد که واتر پمپ خراب شده و یا فرسوده شده باشد؛ از همین رو همیشه وضعیت مایع خنک کننده را کنترل کنید تا با مشکلی مواجه نشوید. مایع خنک کننده به رنگ سبز یا قرمز است؛ به خاطر همین اگر مشاهده کردید در اطراف واتر پمپ مایعی سبز یا قرمز رنگ نشت پیدا کرده حتما به یک تعمیرکار متخصص مراجعه کنید.
داغ شدن موتور
یکی از مهمترین علائمی که نشان می‌دهد واتر پمپ خودرویتان خراب شده داغ شدن موتور خودرو است. در خودروهای پیشرفته از طریق صفحه مانیتور می‌توان دمای موتور را کنترل کرد ولی در خودروهایی که این تجهیزات را ندارند با دست زدن به موتور خودرو می‌توان دمای آن را بررسی کرد. پس برای بررسی خرابی واتر پمپ به موتور دست بزنید اگر دیدید که خیلی داغ است یعنی واتر پمپ خراب شده و باید به یک متخصص تعمیرکار مراجعه کنید.
نوسانات دمایی خودرو
زمانی که دما ثابت باشد سیستم خنک‌کننده خودرو به خوبی کار می‌کند؛ اما اگر دما بین حالت عادی و بالا در نوسان باشد احتمال اینکه واتر پمپ خراب شده باشد زیاد است.
روشن شدن چراغ هشدار دمای آب
هنگامی که واتر پمپ خراب می‌شود موتور خودرو داغ شده و آمپر بالا می‌رود و در نتیجه چراغ هشدار دمای آب نیز روشن می‌شود. روشن‌شدن چراغ هشدار دمای آب نشان از خرابی واتر پمپ است.
عملکرد نامطلوب کولر خودرو
اگر کولر خودرویتان به درستی کار نمی‌کند آگاه باشید که دلیل آن می‌تواند نشان از خرابی در واتر پمپ باشد.
شنیدن صدای ساییدگی از موتور
برای اینکه تشخیص دهید واتر پمپ خراب شده کاپوت خودرو را بالا بزنید و به صدای موتور گوش کنید اگر صدایی شبیه با ساییدگی شنیدید مطمئن باشید که واتر پمپ با خرابی مواجه شده است.
زنگ‌زدگی و خوردگی واتر پمپ
اگر نشت مایع خنک‌کننده به کندی صورت گیرد باعث تجمع مواد معدنی در اطراف پمپ شده و در نتیجه واتر پمپ زنگ خواهد زد. اگر چه زنگ‌زدگی باعث خرابی صد در صدی واتر پمپ نمی‌شود اما سرعت حالت خنک‌کنندگی را کاهش می‌دهد.
زمان تعویض واتر پمپ خودرو چه زمانی است؟
از طریق راه‌های زیر می‌توانید تشخیص دهید که چه زمانی واتر پمپ نیاز به تعویض دارد:
- برای تست سالم بودن واتر پمپ، خودرو را در محلی که خشک است پارک کنید و چند ساعت زیر آن را چک کنید اگر مشاهده کردید که زیر خودرو خیس است یعنر پمپ آب نشتی دارد. این نشتی می‌تواند ناشی از واشر باشد که در این صورت واتر پمپ باید تعویض گردد.
- خودرو را روشن کنید و به صدای موتور گوش رسید اگر صدایی خشک و ساییدگی مانند شنیدید یعنی واتر پمپ نیاز به تعویض دارد.
- یکی دیگر از راه‌های تست کردن واتر پمپ خودرو کولر است که در صورت کاهش یافتن میران خنک کنندگی معلوم می‌شود که نیاز به تعویض دارد.
چگونه می‌توان از خراب شدن واتر پمپ جلوگیری کرد؟
همیشه گفته‌اند پیشگیری بهتر از درمان است این موضوع در خودرو نیز صدق می‌کند. در ادامه راه‌هایی را برایتان معرفی می‌کنیم تا بتوانید از خرابی واتر پمپ جلوگیری کنید و درگیر مشکلات بعد از خرابی آن نشوید. راه‌های جلوگیری از خراب شدن واتر پمپ به شرح زیر است:
تعویض مایع خنک‌کننده
یکی از راه‌هایی که می‌توانید از خراب شدم واتر پمپ جلوگیری کنید این است که مایع خنک‌کننده را در فاصله زمانی مناسب و توصیه شده توسط سازندگان خودرو تعویض کنید. اگر مایع خنک‌کننده کهنه و فرسوده شده و تعویض نگردد؛ در نتیجه واتر پمپ زنگ زده و خراب خواهد شد.
توجه و دقت در زمان تعویض تسمه واتر پمپ
هنگامی که می‌خواهید تسمه واتر پمپ را تعویض کنید به تراز بودن تسمه دقت کنید. تسمه نباید زیاد سفت و یا زیاد شل باشد؛ زیرا سفت بودن و شلی بیش از حد تسمه از عملکرد صحیح آن جلوگیری کرده و خرابی به بار می‌آورد.
تعویض تسمه تایم فرسوده
در هنگام تعویض واتر پمپ حتما به تسمه تایم توجه ویژه‌ای داشته باشید؛ زیرا تسمه تایم فرسوده باعث خرابی واتر پمپ می‌شود. از آنجایی که عمر مفید هر دو با هم همزمان است بهتر است هر دو را با هم تعویض کنید.
با رعایت نکات زیر نیز می‌توانید از خراب شدن واتر پمپ جلوگیری کنید:
- از ضد یخ‌های معتبر و استاندارد استفاده کنید زیرا استفاده از ضد یخ‌های غیر استاندارد موجب خرابی واتر پمپ می‌شود.
- هرگز خودروی خود را بدون ضد یخ نگذارید.
- هر چند وقت یکبار واتر پمپ و اتصالات آن را بررسی کنید.
- در صفحه پشت آمپر خودروبه درجه آمپر نگاه کنید تا در صورت بالا رفتن عکس‌العمل لازم را انجام دهید.
- مشکل داغی بیش از حد موتور را حل کنید چون به پروانه و واتر پمپ آسیب وارد می‌کند.
- آب جوشیده یا تصفیه شده داخل رادیاتور بریزید.
چگونه واتر پمپ را تعویض کنیم؟
برای تعویض واتر پمپ می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- برای تعویض واتر پمپ، موتور باید سرد و خنک بوده و آب رادیاتور نیز تخلیه شود.
- در ابتدا باید پیچ‌های رادیاتور و بست شلنگ‌های آب بالا و پایین را باز کرده و رادیاتور را از موتور جدا کنید.
- در مرحله بعد پیچ‌های پروانه و پیچ‌های اطراف واتر پمپ را باز کنید.
- برای اینکه بتوانید واتر پمپ را ببندید اول واشر پوسته اطراف موتور را با گریس مخلوط و پیچ‌های آن را به طور یکنواخت ببندید؛ سپس در مرحله بعد پروانه و فولی را نیز ببندید.
- در مرحله آخر پیچ‌های رادیاتور و بست شلنگ‌های آب را سفت و محکم کنید.
سخن پایانی
واتر پمپ از قطعات مهم پیشرانه خودرو محسوب می‌شود که کار آن به حرکت در آوردن مداوم آب و ضد یخ داخل موتور است تا از جوش آوردن موتور خودرو جلوگیری کند. وجود هر گونه نشتی یا نقص فنی در واتر پمپ خسارات جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت؛ از همین رو مالکان خودرو باید در مراقبت از واتر پمپ دقت کافی داشته باشند و تشخیص دهند که واترپمپ چه زمانی به تعمیر و تعویض نیاز دارد. از جمله علائم نشان دهنده خرابی واتر پمپ مواردی همچون: خروج بخار از موتور، شنیدن صدای زیاد از موتور، ساییدگی و زنگ‌زدگی، روشن شدن چراغ هشدار موتور، نوسانات دمایی و… هستند. در پایان می‌توان گفت اگر وسیله نقلیه خود را به صورت دوره‌ای کنترل کنید و نشانه‌های خرابی واتر پمپ رابه موقع ببینید می‌توانید از وارد شدن صدمه به خودرو جلوگیری کنید.